Boşanmada maddi ve manevi tazminat, hakimin tarafların kusur durumuna göre belirlediği diğer eşe ödenmesi gereken boşanmanın eşlerle ilgili mali sonuçlarındandır. Boşanmada tazminat hem çekişmeli hem anlaşmalı boşanma davasında talep edilebilir.
Boşanma davasında maddi ve manevi tazminata ilişkin düzenleme TMK m. 174′ de yer almaktadır. Buna göre;
‘‘Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”
Maddi tazminatın şartları nelerdir?
- Tazminat isteyen kusursuz ya da az kusurlu olmalıdır.
- Tazminat istenen kusurlu olmalıdır.
- Zarar gerçekleşmelidir.
- Nedensellik bağı bulunmalıdır.
- Hukuka aykırılık bulunmalıdır.
Kusur nedir, tespiti nasıl yapılır?
Kusur belirlemesi; maddi tazminatın en önemli koşuludur. Hakim evlilik birliğinin temelinden sarsılmasında dayalı boşanmalarda tarafların kusur durumunu tespit eder ve tazminata hak kazanıp kazanamayacağını saptar.
Kusurun tespitinde boşanma davası öncesi olaylara ilişkin yapılmaktadır. Davanın açılmasından sonraki olaylar kusur belirlemesinde dikkate alınmaz.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2019/2549 E. 2019/7580 K. no’ lu kararında ”…Türk Medeni Kanunu’na göre; boşanma davalarının eki niteliğinde sayılan yoksulluk nafakası, maddi ve manevi tazminatlar “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla, geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz” (TMK m. 175) ve “Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.” (TMK m. 174/1,2) denilmek suretiyle madde metinlerinde kusur unsuruna açıkça yer verilmiştir. Belirtilen kusur unsurunun; boşanmaya sebebiyet veren olaylarda tarafların kusur durumunu yorumladığı şüphesizdir...”
Zarar kapsamı nedir?
Yargıtay kararlarında bu durum açıkça belirtilmiştir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2013/23466 E. 2014/6997 K. sayılı kararına göre ”…
2-Kesinleşen boşanma 1kararında “davalı kusurlu” kabul edilmiştir. Türk Medeni Kanununun 174/1. maddesi, mevcut veya beklenen bir menfaati boşanma yüzünden haleldar olan kusursuz ya da daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebileceğini öngörmektedir. Boşanma nedeniyle uğranılan maddi zarar, teknik anlamdaki zarar kavramından farklıdır. Maddi tazminat talep eden eşin evlilik birliği devam etseydi elde edeceği yararlar onun mevcut veya beklenen menfaatidir. Boşanmanın eki olan bu maddi tazminat için zararın gerçekleştiğinin veya gerçekleşeceğinin kanıtlanması gerekmez. Tarafların ekonomik-sosyal durumlarına ve olağan hayat tecrübelerine göre; maddi tazminat talep eden eşin boşanmakla olası hayat standardının düşecek, diğer eşin desteğinden yoksun kalacak olması, yaşı nedeniyle yeniden evlenme ihtimalinin büyük ölçüde azalması, yaş ve eğitim düzeyi itibarıyla çalışma imkanının daralması gibi durumların gerçekleşmesi genel olarak kuvvetle muhtemelse maddi tazminata hükmetmek gerekir. Dosya kapsamından anlaşılacağı üzere davacı kadın en azından kocasının desteğini yitirmiştir. Toplanan delillerden, boşanmaya sebep olan olaylarda maddi tazminat isteyen eşin diğerinden daha ziyade ve eşit kusurlu olmadığı da anlaşılmaktadır. O halde mahkemece, tarafların sosyal ve ekonomik durumları ile kusurları ve hakkaniyet ilkesi (TMK.md.4, TBK.md.50,51, 52, 58) dikkate alınarak davacı kadın yararına uygun miktarda maddi tazminat takdiri gerekirken, zararın kanıtlanmadığı gerekçesi ile bu isteğin reddi doğru görülmemiştir.”
Tarafların maddi tazminat talebi olmadan kendiliğinden karar verilebilir mi?
Boşanma davasında boşanan eş boşanma sebebiyle ne kadar büyük zarara uğrarsa uğrasın hakim kendiliğinden maddi tazminat veremeyecektir. Başka bir anlatımla istek olmadan maddi tazminat verilemez.
Boşanmada maddi tazminat neye göre belirlenir?
Boşanmada tazminatın nasıl hesaplanacağına dair formül yoktur. Böylece her dava kendi özelinde değerlendirilir; ekonomik koşullar, kusur ağırlığı değerlendirilir.
Manevi tazminatın şartları nelerdir?
- Tazminat isteyen kusursuz ya da az kusurlu olmalıdır.
- Tazminat istenen kusurlu olmalıdır.
- Zarar gerçekleşmelidir.
- Nedensellik bağı bulunmalıdır.
- Hukuka aykırılık bulunmalıdır.
Manevi tazminatta kusur nedir?
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
Hukuk Genel Kurulu 2017/1898 E. 2019/1347 K. no’ lu kararında ”…Kusur ilkesi Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 174. maddesinde düzenlenen maddi ve manevi tazminat talepleri bakımından da önemli bir role sahiptir.
Bu noktada, uyuşmazlığın çözümü açısından manevi tazminat kavramının da açıklanmasında yarar görülmektedir.
Manevi zarar, insan ruhunda kişinin iradesi dışında meydana gelen acı, ızdırap ve elem olarak ifade edilmektedir. Manevi tazminat ise bozulan manevi dengenin yerine gelmesi için kanunun öngördüğü bir telafi şeklidir. 22.06.1966 tarih, 1966/7 E. ve 7. K. sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında da belirtildiği üzere manevi tazminat bir yönüyle de insanlardaki kırgınlık ve kızgınlığı, hatta intikam duygusunu tatmin etme aracıdır. Amacı, olaydan duyulan acı, ızdırap, elem ve kızgınlığı kısmen olsun dindirmek, olayı unutturarak tekrar normal hayata dönüşü sağlamaktır. Bu nedenlerle de manevi tazminatın bir taraf için zenginleşme diğer taraf için de fakirleşme aracı olarak görülmemesi gerekir. Manevi tazminat miktarı belirlenirken tarafların sosyal ve ekonomik durumları, kusurları ve varsa kusur derecesi, eylemin ağırlığı, olayın özelliği dikkate alınmalıdır. Hâkim, manevi tazminatın miktarını belirlemeye yönelik takdir hakkını kullanırken TMK’nın 4. maddesinde yer alan hakkaniyet ilkesi gereği tüm bu unsurları nazara alarak bir karara varacaktır...”
Tarafların manevi tazminat talebi olmadan kendiliğinden karar verilebilir mi?
Boşanma davasında boşanan eş boşanma sebebiyle ne kadar büyük zarara uğrarsa uğrasın hakim kendiliğinden maddi tazminat veremeyecektir. Başka bir anlatımla istek olmadan manevi tazminat verilemez.
Boşanmada manevi tazminat neye göre belirlenir?
Boşanmada tazminatın nasıl hesaplanacağına dair formül yoktur. Böylece her dava kendi özelinde değerlendirilir; ekonomik koşullar, kusur ağırlığı değerlendirilir.
